تعداد مشترکان موبایل ایران به ۸۸.۷ میلیون نفر رسید

بیش از دو دهه از ورود تلفن های همراه به ایران میگذرد. میزان استفاده و اهمیت تلفن های همراه در این 20 سال به حدی زیاد شده است که این ابزارهای کاربردی با زندگی شخصی و کاری بیشتر مردم، اعم از پیر و جوان، عجین شده‌اند. در ابتدا تنها یک اپراتوردر ایران شروع به کار کرد که با بالا رفتن تقاضا پس از مدتی دو اپراتور دیگر نیز وارد عرصه شدند، به طوری که امروزه خدمات تلفن همراه توسط سه اپراتور اصلی به مشترکین ارائه میشوند.

بر اساس گزارش مؤسسه  فیچ تعداد مشترکان تلفن همراه ایران در پایان سال ۲۰۱۹ با رشد ۱ درصدی نسبت به سال قبل از آن به ۸۸.۷ میلیون نفر رسید که به این ترتیب ضریب نفوذ 107 درصدی تلفن همراه در کشور را به ارمغان آورده است.

فیچ می‌گوید با وجود اینکه ضریب نفوذ تلفن همراه در ایران به حدود 107 درصد رسیده است، هنوز فضای رشد خوبی برای بازار تلفن همراه در روستاها باقی مانده است. مؤسسه فیچ سولوشنز (Fitch solutions) این نکته را در جدیدترین نسخه گزارش خود از بازار ارتباطات از راه دور ایران و دورنمای آن در ده سال آینده (نسخه سه ‌ماهه سوم سال 2020) مطرح کرده است. در این گزارش آمده است که نبود رقابت در بخش تلفن و اینترنت ثابت، انگیزه‌ای برای ورود سرمایه‌گذاران جدید به این بخش باقی نگذاشته است. البته فیچ ذکر می‌کند که در بخش تلفن اینترنتی رقابت وجود دارد و چند شرکت ارائه‌دهنده خدمات اینترنت در این زمینه با هم رقابت می‌کنند.

تعداد مشترکان تلفن همراه ایران در پایان سال 2019 با رشد 1 درصدی نسبت به سال قبل از آن به 88.7 میلیون نفر رسید. بازار ارتباطات از راه دور ایران با وجود افت ‌و خیز در دوره‌ های سه‌ ماهه، در بازه سالانه همواره رشد داشته است.

شرکت مخابرات ایران در ماه اکتبر سال 2017 از برنامه خود برای سرمایه‌گذاری 10 تریلیون ریالی (306 میلیون دلار) در پروژه‌ های زیرساختی طی دو سال آینده خبر داد. این سرمایه‌گذاری شبکه فیبر نوری و زیرساخت‌های اینترنتی ایران را تقویت می‌کند. شرکت مخابرات پیش‌تر قراردادهایی با دو شرکت چینی هواوی و فیبرهوم و نیز شرکت نوکیا برای ارتقاء و توسعه زیرساخت‌های فیبر نوری خود و برقراری ارتباطات فیبر نوری خانه‌ها منعقد کرده بود. البته ما شرایط کلان اقتصاد کشور را برای اجرا و موفقیت این سرمایه‌گذاری‌ها مناسب نمی‌دانیم.

 بازار ارتباطات از راه دور ایران فرصت‌های محدودی پیش روی سرمایه‌گذاران قرار داده است. تحریم‌های تحمیلی از خارج و محدودیت‌های وضع شده از سوی دولت باعث شده است فرصت‌های پیش روی سرمایه‌گذاران در این بازار، محدود باشد. به رغم این، جمعیت جوان، تحصیلکرده و تشنه تکنولوژی ایران مشتاق دسترسی به خدمات موبایل و اینترنت است. در بخش ارائه اینترنت شاهد رقابت بین شرکت های مختلف هستیم و در بخش تلفن همراه با ورود شرکت ام تی ان از آفریقای جنوبی شاهد خصوصی سازی نسبی بوده ایم. اما تلفن ثابت همچنان در انحصار دولت قرار دارد. 

در بازار تلفن همراه ایران چند شرکت فعال هستند، مثل ایرانسل و همراه اول. این دو شرکت طی پنج سال اخیر مجموعاً 95 درصد بازار را تحت کنترل خود داشته‌اند. جا افتادن این شرکت‌ها در بازار ایران و پوشش گسترده شبکه آن‌ها، کار را برای شرکت‌های کوچک‌تر سخت کرده است. ایرانسل و همراه اول از سال 2014 به این سو سرمایه‌گذاری سنگینی بر روی نسل سوم و چهارم تلفن همراه انجام داده‌اند و با هدف پاسخگویی به تقاضای بالا، شبکه‌های ارتباطی خود را توسعه داده‌اند. 

در بخش اینترنت ثابت، شاهد نوعی تعادل بین شرکت مخابرات و 10 بازیگر دیگر هستیم. شرکت مخابرات به مدد برخورداری از انحصار در زمینه تلفن (مکالمه) همچنان موقعیت غالب خود در زمینه اینترنت خانگی را نیز حفظ کرده است. اما انحصار تلفن اینترنتی برداشته شده و دیگر شرکت‌های ارائه‌دهنده اینترنت ثابت می‌توانند در بخش تلفن اینترنتی با مخابرات و با یکدیگر رقابت کنند. به علاوه اوایل سال 2019 دولت ایران اعلام کرد شبکه دولتی فیبر نوری را در اختیار شرکت‌های بخش خصوصی قرار می‌دهد. تاکنون اطلاعات بیشتری در این مورد منتشر نشده است.

علاوه بر همراه اول و ایرانسل تعدادی شرکت توزیع‌کننده و خرده‌فروش اینترنت همراه در ایران فعال هستند، اما به نظر ما این شرکت‌ها سهمی اندک از بازار ایران دارند. اپراتور منطقه‌ای رایتل نیز سهم اندکی از بازار دارد. همانطور که گفته شد تعداد مشترکان تلفن همراه در ایران در پایان سال 2019 بالغ بر 88.7 میلیون نفر بوده است. این رقم نسبت به سال قبل از آن رشد 1 درصدی داشته است. ضریب نفوذ تلفن همراه در ایران به 106.9 درصد رسیده است. به طور کلی تخمین زده می‌شود که 170 میلیون سیم‌کارت در ایران واگذار شده باشد که تنها 88.7 میلیون عدد از آن‌ها در حال حاضر فعال هستند. با این حال با توجه به ضریب نفوذ بالای 100 درصد تلفن همراه در ایران، هنوز جای رشد خوبی برای بازار تلفن همراه در ایران به خصوص در روستاها باقی مانده است.

 مشخصه دیگر بازار موبایل ایران غلبه مشترکان اعتباری بر کلیت بازار است. مشترکان دائمی 30 درصد کل مشترکان اپراتور اول ارتباطی ایران را تشکیل می ‌دهند که این رقم بالاترین نسبت مشترکان دائمی یک شرکت در مقایسه با سایر شرکت ‌های منطقه خاورمیانه است. سرانه درآمد اپراتورها از مشترکان بر اساس دلار آمریکا نسبتاً ثابت باقی مانده است. اما سرانه درآمد از مشترکان بر اساس ریال ایران طی دو سال گذشته رشدی مداوم داشته و به 210358 ریال معادل 1.94 دلار در سال 2019 رسیده است.

خدمات تلفن و اینترنت ثابت در ایران توسعه چندانی نیافته‌ اند. سرمایه‌گذاران بیشتر به سرمایه‌ گذاری در بخش تلفن همراه و اینترنت سیار تمایل نشان داده ‌اند. بر اساس جدیدترین آمارها، تعداد مشترکان تلفن و اینترنت ثابت رو به کاهش قرار دارد و در پایان ماه مارس سال 2019 به 30.8 میلیون مشترک رسیده است.

 توسعه شبکه در سال‌های اخیر نتیجه سرمایه‌گذاری ‌های بخش خصوصی بوده است، اما علیرغم این تعداد مشترکان رو به کاهش گذاشته است. انتظار داریم این روند کاهش در آینده نیز ادامه پیدا کند، چرا که هم سرمایه‌گذاران تمایل بیشتری به سرمایه‌گذاری در بخش تلفن و اینترنت سیار دارند و هم مردم به استفاده از خدمات تلفن و اینترنت سیار متمایل ‌تر هستند. 

نبود رقابت و سلطه شرکت مخابرات بر بخش تلفن و اینترنت ثابت نیز انگیزه ‌ای برای ورود سرمایه ‌گذاران جدید به این بخش باقی نگذاشته است. شرکت ارتباطات زیرساخت که زیر مجموعه شرکت مخابرات ایران است وظیفه مدیریت، توسعه، نگهداری و ارتقاء همه زیر ساخت‌های اساسی ارتباطات از راه دور ثابت را در ایران بر عهده دارد. البته تلفن اینترنتی از انحصار این شرکت خارج شده است و چند شرکت ارائه‌دهنده خدمات اینترنت در این زمینه با هم رقابت می‌کنند. 

نبود رقابت در اینترنت ثابت مانع توسعه این بخش شده است. اما در سال ‌های اخیر دولت ایران سرمایه ‌گذاری خوبی در بخش توسعه و ارتقاء دسترسی به اینترنت در سراسر کشور انجام داده است. تخمین می ‌زنیم در پایان سال 2019 تعداد مشترکان اینترنت ثابت به 11.5 میلیون مشترک رسیده است.

رفع اختلال شبکه موبایل اپراتورها تا ۳ روز دیگر

از مهمترین مؤلفه ها در خصوص انتخاب یک اپراتور، پوشش دهی و همچنین سرعت و کیفیت اینترنتی است که به کابران خود ارائه میدهد. از زمان همه گیری ویروس کرونا میزان مصرف دیتا در شبکه های موبایل افزایش چشمگیری داشته که اهمیت دسترسی به اینترنت پرسرعت برای تمام اقشار جامعه را دوچندان کرده است.

طبق گزارشات چند روزی است که شاهد اختلال در شبکه اپراتورهای تلفن همراه در کشور هستیم که در همین راستا مدیر کل نظارت بر خدمات ارتباطی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی  با تایید بروز اختلال در شبکه اپراتورهای موبایل گفت: این اختلال به دلیل افزایش ظرفیت شبکه بوده و تا ۳ روز آینده، ارتباطات کاربران موبایلی نرمال می شود.

سید محمد امامی در مورد دلیل اختلالات، کندی و قطعی ‌هایی که حین مکالمه و استفاده کاربران از اینترنت در شبکه اپراتورهای تلفن همراه اتفاق می ‌افتد، توضیح داد. وی گفت: گزارش ‌هایی از کاهش کیفیت شبکه اپراتورها در استان ‌های تهران و البرز داشته ‌ایم که مربوط به افزایش ظرفیت اپراتورهای تلفن همراه بوده است. چرا که اپراتور مجبور بوده ظرفیت شبکه را افزایش داده و به تجهیزاتش اضافه کند تا بتواند ترافیکی که به شبکه تحمیل شده است را پاسخگو باشد.  

امامی با بیان اینکه از زمان شیوع کرونا تاکنون حدود ۳۰ درصد ترافیک دیتا در شبکه موبایل افزایش یافته است، گفت: برای پاسخگویی به این میزان درخواست، لازم است که منابع جدیدی از تجهیزات به شبکه اپراتورها اضافه شود. مدیرکل دفتر نظارت بر خدمات ارتباطی و فناوری اطلاعات رگولاتوری با تاکید بر اینکه رگولاتوری از بروز اختلالات در شبکه اپراتورهای موبایل مطلع است، افزود: طی ۳ روز اخیر این مشکل تقریباً در تهران برطرف شده و در استان البرز نیز عمده مشکل در حال برطرف شدن است. مطابق با آنچه که اپراتورها اعلام کرده‌ اند ظرف ۳ روز آینده شرایط کاملاً عادی و نرمال خواهد شد.

 وی بر لزوم افزایش ظرفیت در شبکه اپراتورها تاکید کرد تا بتوانند افزایش ترافیک را جبران کنند و گفت: این بحث خارج از کنترل رگولاتوری نبوده است اما از آنجایی که شبکه زیر بار است و باید به صورت همزمان به مشترکان سرویس دهد، در نتیجه زمانی که تغییرات در شبکه رخ می ‌دهد مشترکان آن را احساس می ‌کنند. امامی با اشاره به اینکه گزارشاتی از بروز این اختلالات و کاهش کیفیت شبکه اپراتور های موبایل طی هفته ‌های اخیر به رگولاتوری ارسال شده است، گفت: بررسی ‌های ما نشان می ‌دهد که مشکل تهران برطرف شده و در ۳ روز گذشته در تهران با مشکل خاصی مواجه نبوده‌ ایم. در همین حال در استان البرز نیز قطعی ‌های نقطه‌ ای و محدود دیده شده که مربوط به بحث پاور و مشکلات سیستمی در برخی سایت ‌ها است که به زودی برطرف می ‌شود.

مدیرکل دفتر نظارت بر خدمات ارتباطی و فناوری اطلاعات سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی تاکید کرد: در مجموع شبکه موبایل در استان‌ هایی که با مشکل مواجه بوده است ظرف ۳ روز آینده کاملاً نرمال می ‌شود. 

وی با اشاره به اینکه عمده تغییرات مربوط به شبکه همراه اول بوده و اپراتورهای دیگر هم تغییرات کمتری داشتند، گفت: به روزسانی شبکه بستگی به حجم تغییرات دارد و اپراتورها ملزم هستند که کیفیت شبکه را حفظ کنند؛ از این رو رگولاتوری نیز کیفیت شبکه را دائماً رصد می ‌کند. ار آنجا که به روزرسانی شبکه یک فرآیند طبیعی است و اپراتورها آن را به رگولاتوری اعلام می ‌کنند، امامی خاطرنشان کرد: اما اینکه کیفیت کار چطور جلو می ‌رود و چقدر طول می‌ کشد که این مشکل رفع شود بستگی به حجم تغییرات دارد. البته معمولاً اپراتورها برای اینکه رضایت مشترکان را از دست ندهند در حداقل زمان ممکن این مشکلات را رفع می‌ کنند. وی در ادامه تصریح کرد: سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در خصوص بروز اختلالات و کیفیت پایین سرویس اپراتورهای موبایل، چندین بار موضوع را به اپراتورها تذکر داده و با آن ها در تعامل بوده تا مشکل حل شود.  

این مقام مسئول در رگولاتوری با تاکید بر اینکه هم اکنون نیز مشکلات قبلی برطرف شده و تنها با قطعی‌ های مقطعی و محدود روبرو هستیم، گفت: طی مذاکراتی که با اپراتورها داشتیم پایداری شبکه از ۳ روز آینده تثبیت می ‌شود. چنانچه پس از این ۳ روز، مشترک با مشکلی مواجه بود می‌ تواند موضوع را از طریق تماس با کال سنترهای اپراتورها و یا تماس با شماره پیگیری شکایات ۱۹۵ دنبال کند. وی ادامه داد: با توجه به رشد ۳۰ درصدی ترافیک در شبکه اپراتورها، منابع تجهیزاتی برای سرویس دهی به این حجم، در شبکه افزایش یافته است.

ارتقای آنتن های رایتل به نسل 4.5 موبایل در تهران

رایتل سومین و جوان ترین اپراتور تلفن همراه فعال در کشور می باشد. این اپراتور فعالیت خود با ارائه نسل سوم اینترنت همراه در کشور آغاز کرد که در آن زمان جدیدترین فناوری اینترنت همراه در جهان به شمار می‌رفت و در نتیجه علاقمندان زیادی به سوی این اپراتور جلب شدند. 

شرکت رایتل با هدف فعالیت در حوزه فن‌آوری نوین اطلاعات و ارتباطات در سال 1386 تأسیس شد و خدماتی را در زمینه های مختلف همچون فن‌آوری کارت های هوشمند، پورتال های سازمانی، خدمات انتقال داده ها و تأمین و تهیه سخت افزار ارائه کرد. این شرکت در سال 1389 موفق شد مجوز فعالیت به عنوان اپراتور سوم کشور به همراه انحصار 2 ساله ارائه خدمات نسل سوم اینترنت همراه را کسب نماید. سیم کارت رایتل در دو نوع اعتباری و دائمی به مشترکین عرضه می شود. سیم کارت های این اپراتور از قدرت آنتن دهی و پوشش شبکه بسیار خوبی برخودار می باشند چون به لطف اجرای طرح رومینگ ملی، سیم کارت های رایتل از زیر ساخت ها و پوشش شبکه اپراتورهای همراه اول و ایرانسل جهت اتصال به شبکه استفاده می نمایند در نتیجه با سیم کارت های رایتل می توانید یک پوشش سراسری را تجربه کنید.

مدیر عامل شرکت رایتل اعلام کرده است که این اپراتور در حال ارتقای آنتن‌ های خود در سطح شهر تهران به نسل 4.5 موبایل می باشد. در این صورت مشترکین می توانند به سرعت بالاتری از اینترنت در سیم کارت های رایتل دسترسی داشته باشند.

سایر رضاخواه؛ مدیر عامل اپراتور رایتل اظهار داشت: زیرساخت های IT رایتل مرتب به روزرسانی می شود و نکته کلیدی و مهم این است که در سخت‌ترین شرایط تحریم به روزرسانی سایت های رایتل درحال انجام است اما این به روزرسانی با تکیه و تمرکز بر استفاده صد درصدی از توانمندی های داخلی انجام می شود.

مدیرعامل رایتل در ادامه افزود: بیشتر از 80 درآمد این اپراتور از محل سرویس دیتا است در حالیکه این سرویس در دو اپراتور رقیب حدود 50 درصد درآمد آنها را تشکیل می دهد؛ از این رو این موضوع نویدبخش روزهای خوبی در آینده برای رایتل است. به همین دلیل شرکت رایتل در صدد ارتقای آنتن های خود در سطح شهرها و وسعت بخشیدن به پوشش شبکه با دسترسی به نسل های جدید موبایل است تا مشترکین در هنگام استفاده از خدمات دیتا و اینترنت رایتل سرعت و کیفیت به مراتب بهتری را تجربه نمایند.